‘Opera is emotie in het kwadraat’
Sylvia Broeckaert, van Brugse origine maar beroepshalve halve Brusselaar, heeft een uitermate stimulerend boek over opera geschreven. In de stilaan bekende Klara-huisstijl is dit boek een verplicht nummer voor wie zich (eindelijk) wil laten fascineren door deze kunstvorm die als geen ander ‘de tijd kan uitschakelen’. Broeckaert opent onze blik op dit genre middels de emoties die eraan verbonden zijn. In een vinnig voorwoord doet Klara-nethoofd Chantal Pattyn een stevige oproep: ‘Doe me een plezier: boek vooral kaartjes voor een van de vele producties in één van onze operahuizen. Er gaat een wereld voor u open’.
Foto Ellen De Meulemeester
EXit: Met de deur in huis: wat is de beste opera aller tijden?
Sylvia Broeckaert: ‘Oei, dat is een moeilijke vraag, want er bestaan duizenden opera’s. Maar in 2017 organiseerde BBC-Music Magazine een stemming waaraan 172 bekende operazangers deelnamen om de twintig grootste opera’s aller tijden uit te kiezen. Op nummer één belandde, met grote voorsprong, Le Nozze di Figaro’ van Mozart.’
‘Maar voor mij persoonlijk zou het eerder Don Giovanni zijn van Mozart of Il Barbiere di Siviglia van Rossini of – waarom niet – La Bohème van Puccini, of Don Carlos van Verdi. Maar misschien ga ik toch voor Peter Grimes van Benjamin Britten of Dialogues des Carmélites van Poulenc. Je ziet: ik kan niet kiezen.’
EXit: Wat is de meest populaire opera aller tijden?
Broeckaert: ‘Carmen van Georges Bizet is vandaag één van de meest populaire opera’s uit het repertoire. Bizet bleef vooral bekend dankzij dit meesterwerk dat hij componeerde voor de Parijse Opéra Comique waar het in première ging in maart 1875. Die première was onderkoeld. Het Parijse publiek was geschokt door wat ze te zien kregen op de scène: een sensuele vrouwelijke hoofdfiguur, een zigeunerin die een deugdzame jonge militair op het slechte pad brengt. Ook de critici waren vernietigend in hun commentaar, maar vandaag is het een absolute topper.’
EXit: Het is opvallend dat opera vandaag zich vaker een militant jasje aan meet. Meer dan een trend?
Broeckaert: ‘Een bekend voorbeeld is natuurlijk 12 maart 2011 en de voorstelling van Nabucco in de opera van Rome waarbij de 150ste verjaardag van de eenmaking van Italië werd gevierd. Dirigent Riccardo Muti onderbrak de voorstelling na het slavenkoor en richtte zich tot het publiek in aanwezigheid van toenmalig premier Berlusconi. Hij klaagde de zware besparingen aan in de overheidssubsidies voor cultuur. Het publiek zong daarop mee in de herhaling van het slavenkoor. Mooi toch?’
‘Als je het over moderne ensceneringen hebt: het is zeker zo dat men met het genre opera in een zichzelf respecterend operahuis wel iets meer wil vertellen dan het gegeven in het libretto. Met hun operadebuut in De Parelvissers van Bizet, maakte bijvoorbeeld het theatercollectief FC Bergman indruk door het wat stoffige verhaaltje te situeren in een ouderlingentehuis en er een reflectie van te maken over vergankelijkheid en herinneringen. Militant is dat niet, maar het maakt het operagenre vandaag ook nog relevant, dergelijke nieuwe interpretatie.’
EXit: Een boek over opera, wiens idee?
Broeckaert: ‘Het boek is er gekomen op vraag van ons nethoofd Chantal Pattyn. De voorbije jaren publiceerde Klara enkele boeken Iedereen Klassiek: klassiek voor alle emoties. Daaraan heb ik ook meegewerkt. En wie emoties zegt, komt terecht bij opera dat zich daartoe uitermate goed leent. Opera is één en al emotie, het is emotie in het kwadraat. Op dezelfde manier is ‘Iedereen Opera’ vormgegeven. Bovendien voegen wij daar een vijfdelige cd-box aan toe met muziekfragmenten die gebaseerd zijn op verschillende emotionele categorieën. Ik heb daarvoor zo’n 50 muziekfragmenten geselecteerd, waaronder (maar niet uitsluitend) de toppers uit meer dan 400 jaar geschiedenis.’
EXit: Het boek is een pareltje van vormgeving. Een verfrissend concept.
Broeckaert: ‘Dat hoop ik. Ik vertrek telkens van één muziekfragment en beschrijf de emotie, het verhaal, de componist, de tijdsgeest, enkele anekdotes en een citaat uit het libretto. Je zoomt in, je zoomt uit, dat is het uitgangspunt.’
‘Of emoties niet aan trends en tijdsgeest onderhevig zijn? Nee, helemaal niet, ze zijn niet onderhevig aan de tijd. De ensceneringen zijn dat wel. De pure emotie blijft geldig, sinds de 17de eeuw tot vandaag.’
EXit: Vind ik in dit boek alleen de highlights uit de operageschiedenis terug?
Broeckaert: ‘Nee, het boek is geen best of. Ik beschrijf zowel aria’s, als duetten, ensembles, ouvertures en intermezzo’s. Alle muzikale aspecten van opera komen aan bod en opera’s uit alle tijden, van 1600 tot vandaag. Er zitten natuurlijk highlights in, maar niet alleen aria’s. Dat vond ik heel belangrijk.’
EXit: U bent de operastem bij Klara. Mooie job, u luistert de hele dag naar klassieke muziek!
Broeckaert: ‘Was dat maar waar! Ik breng wekelijks vier liveprogramma’s en één ingeblikt programma over opera op zaterdagavond. Ik bereid dat ter plaatse voor en daar komt veel bij kijken: beluisteren, teksten schrijven, veel opzoekwerk. Ik zorg ook voor recensies op Klara van operapremières in onze huizen, dat doe ik in het ochtendprogramma Espresso. Dat zijn intense dagen. De Klara-medewerker moet ook meer presteren dan vroeger. Dankzij de evolutie van de technologie is er dan ook meer mogelijk. Zo werk ik nu zonder een technicus, wat meteen meer verantwoordelijkheid met zich meebrengt. Maar het lukt wel, het is boeiend werk. By the way: ’s avonds thuis luister ik vooral naar jazzmuziek, belangrijke muziek van onze tijd.’
EXit: U bent van Brugse origine. Wanneer komt u terug?
Broeckaert: ‘Zeer graag, maar deze mooie stad is voor mij onbetaalbaar. Ik huur nu een flat in Schaarbeek en ik heb een kleine studio in Oostende. Voor de prijs van een studio in Oostende betaal je hier alleen een garage. Bovendien is de verbinding Oostende (of Brugge)-VRT voor mij ondoenbaar. Ik heb dit de voorbije zomer enkele keren getest. Ik was vijf uur onderweg. Ik blijf dus nog een tijdje in Brussel. Bovendien bevalt Oostende mij wel. Het heeft een artistieke kant, maar helaas ook een marginale keerzijde.’ (LUC FOSSAERT)
Iedereen Opera, Sylvia Broeckaert, uitg. Borgerhoff & Lamberigts, 49,99 euro
Exit Magazine 