Exit Magazine

‘De laatste boeken over dit onderwerp zijn al meer dan 20 jaar oud’

Ruim 542 pagina’s had de Brugse musicoloog en historicus David Vergauwen nodig om zijn verhaal over Mozart (de muziek, de mens, de vrijmetselarij breedvoerig tot een goed einde te brengen. Het resultaat is een lijvig werkstuk dat verassend veel nieuwe inzichten biedt, opgehangen aan de cultuurgeschiedenis van die tijd. Wie denkt dat het Mozart-verhaal daarmee af is vergist zich. Voor het volledige verhaal, zegt Vergauwen, heeft hij nog enkele jaren en bladzijden nodig. Maar dit boek geeft een boeiende opstap.  

EXit: Dit boek lijkt mij een levenswerk. Hoeveel uren noeste arbeid zit hierin verborgen?

David Vergauwen: ‘Dat valt eigenlijk wel mee. Als je ergens door gepassioneerd bent, voelt het niet aan als werk. Het schrijven begon ik ongeveer twee jaar geleden, maar het idee voor dit boek zat toen al een tijdje in mijn hoofd. Het moest er alleen uitkomen. Al sinds mijn tienerjaren ben ik een liefhebber van Mozarts muziek en zijn relatie tot vrijmetselarij exploreer ik al meer dan vijftien jaar. Je zou dus kunnen zeggen dat dit boek zo goed als onvermijdelijk was. Maar het blijft natuurlijk heel wat uren als je het allemaal optelt. Dat is waar.’

EXit: ‘Uw vorig boek ging over de vergeten Brugse componist Joseph Ryelandt. Welk portret hebt u kunnen schilderen van deze vergeten componist?

Vergauwen: ‘Wel, laat ons hopen dat Ryelandt sindsdien een beetje minder vergeten is. Hij verdiende het ook. Hij was een bijzonder handig componist in de zin dat hij technisch heel vaardig was.’

 ‘Aangezien Joseph Ryelandt een echte ‘nestbruggeling’ was, vond ik het heel fijn om dit stukje ongeëxploiteerd Brugs erfgoed alle kansen te geven.’

‘Er zijn overigens zeer goede argumenten te geven om hem de voornaamste Brugse componist te noemen. Het boek was er dan ook op gericht om de Bruggelingen vertrouwd te maken met de figuur en de niet-Bruggelingen naar zijn formidabel oeuvre te leiden. Dat gebeurde, overigens met enig succes.’

EXit: Was er nog voldoende nieuws te rapen over Mozart? Wat wisten we nog niet?

Vergauwen: ‘Dat is inderdaad de bedenking die ik mezelf maakte en wat me er lange tijd van heeft weerhouden om eraan te beginnen. Is dat precies wat de wereld van de klassieke muziek nodig heeft: nog een boek over Mozart? Spendeer ik mijn tijd niet beter aan het exploreren van minder bekende componisten die het verdienen bekender te zijn? Zoals ik deed met Joseph Ryelandt? Maar kijk: nadat ik was beginnen te schrijven raakte ik gaandeweg steeds meer overtuigd van de waarde van mijn boek. De laatste boeken over dit onderwerp zijn inmiddels al meer dan twintig jaar oud en intussen zijn er heel wat wetenschappelijke inzichten bijgekomen: over Mozart, maar vooral ook over de tijd waarin hij leefde en hoe hij daarop reageerde. Ook de zeer particuliere geschiedenis van de Weense vrijmetselarij zorgt ervoor dat we anders zijn gaan kijken naar het werk dat Mozart schreef voor de orde waar hij zo van hield. Deze wetenschappelijke inzichten verdienen het om gedeeld te worden met een boeklezend publiek in Vlaanderen. En het levert bovendien ook een goed verhaal op.’

EXit: Mozart en de vrijmetselarij: zit hier een stevig verhaal aan vast? Of much ado abouth nothing?

Vergauwen: ‘Het boek neemt de maçonnieke ervaring van Mozart als focus, maar vrijmetselarij is nooit los te zien van de maatschappelijke en historische context waarin zij actief is. Dat is nogal logisch. Wie Mozarts maçonnieke leven wil beschrijven, zal daarom onwillekeurig zijn maatschappij in focus brengen. Dat wordt dan een verhaal over hoe Mozart dacht over zichzelf, over de wereld en over zijn plaats in die wereld.’

‘Vrijmetselarij komt in mijn boek overigens pas echt ter sprake in het derde hoofdstuk. In wezen vertel ik Mozarts verhaal in het licht van de Weense Verlichting ten tijde van Joseph II. Deze keizer was een radicaal hervormer die op enkele maanden tijd van Wenen de meest progressieve en liberale plaats van centraal-Europa maakte. Dat is wat Mozart ook aantrok. Er kwamen vrijheden, de publieke ruimte werd opengebroken, de macht van de adel en vooral van de clerus werd ondergeschikt gemaakt aan het welzijn van de staat en de gemeenschap die zij dient.’

EXit: Is dit nu het definitieve levensverhaal van Mozart?

Vergauwen: ‘Zeker niet. Het boek behandelt meer dan Mozart alleen en in wezen ook alleen maar de laatste tien jaar van zijn leven. En voor een definitief boek over het leven en werk van Mozart heb ik toch wat meer jaren en bladzijden nodig, vrees ik.’

EXit: U besteedt veel aandacht aan ‘De Toverfluit’, een opera die het nu al 230 jaar uitzingt.

Vergauwen: ‘Uit internationale databanken blijkt dat Mozarts ‘Die Zauberflöte’ wereldwijd de meest opgevoerde opera ter wereld is. Dat is heel wat. De sleutel van het succes ligt misschien in haar universaliteit. Iedereen houdt van deze opera. Als kind herken je vooral het sprookje met zijn aandoenlijke moraal en opgewekte figuren. Papageno is nu eenmaal een geweldige creatie. Maar ook als volwassene kun je er heel wat in terugvinden en blijkt de opera toch minder oppervlakkig dan je zou vermoeden. Tekst en muziek zijn bijzonder clever en zeer gelaagd. Het is juist die gelaagdheid die ervoor zorgt dat iedereen er het zijne in kan herkennen. ‘De Toverfluit’ gaat bovendien ook niet over één iets. Het is die meerstemmigheid, die gelaagdheid die ik in mijn boek aan bod wilde laten komen.’

EXit: De film ‘Mozart’ van Milos Forman, heeft die bijgedragen tot een beter begrip van deze figuur? 

Vergauwen: ‘Ik houd enorm van deze film. Het is een aangrijpend verhaal en zeer herkenbaar, vooral omdat er meer Salieri’s zijn dan Mozarts! En Salieri is ook onmiskenbaar het hoofdpersonage van de film. Een terechte Oscar ook voor Abraham Murray in die rol. Op historisch vlak is de film dan weer weinig accuraat.’

EXit: Voor wie is dit boek in de eerste plaats bedoeld?

Vergauwen: ‘Een goede vraag. Daar heb ik me ook eerst grondig over moeten bezinnen. Uiteindelijk kwam ik erop uit dat ik een boek wou schrijven voor mensen die in kunst, cultuur, geschiedenis en/of muziek geïnteresseerd zijn. Het gaat wat diep op de dingen in en probeert op elk moment een soort 360 graden perspectief van Mozarts wereld te geven.’  (LF)

_____

‘Mozart: de muziek, de mens, de vrijmetselaar’ van David Vergauwen, uitgeverij Ertsberg,