Expo en boek belichten Brugge als bakermat van de moderne loterij
Zes cijfers kunnen een mensenleven grondig veranderen. Zeker als ze in de juiste vorm in balletjesvorm uit een loterijtrommel rollen. In het Brugse Stadsarchief bevinden zich de stadsrekeningen van 1441-1442 met een paragraaf waarin ‘een loterij’ voor het eerst vermeld wordt. Brugge mag zich dus als de bakermat beschouwen van de moderne loterijen wereldwijd zoals we ze nu kennen. Een boek, een VR-wandeling en een expo schetsen die 580-jarige geschiedenis.
In het jaar 1441 nam men in Brugge een nooit gezien initiatief waarvan ze niet konden vermoeden dat het de fundering zou leggen van wat we 580 jaar later wereldwijd kennen als ‘een loterij’. ‘Notulen in de Brugse jaarrekening van 1441 tonen aan dat er enkele trekkingen plaatsvonden die alle basiselementen van de huidige moderne Loterij in zich droegen. Namelijk: vele deelnemers die met hun bijdrage gemeenschappelijke noden hielpen financieren en die meespeelden omdat er meerdere interessante prijzen te winnen vielen die volgens een vooraf opgesteld lotenplan waren vastgelegd. De trekking gebeurde in het openbaar in een feestelijke setting en in volledige transparantie. En bovendien de naam ‘Loterij’ droeg’, zegt algemeen bestuurder van de Nationale Loterij Jannie Haek.
Brugge was in die tijd een zeer bloeiende metropool, maar een fikse boete opgelegd door Filips de Goede, Hertog van Bourgondië, en de kosten die gepaard gingen met de veelvuldige opstanden, zorgden ervoor dat er alternatieve manieren moesten worden gevonden om nuttige zaken voor de gemeenschap te financieren zonder daarbij extra belastingen te moeten heffen. Net als vandaag was dat in de middeleeuwen geen populaire maatregel. Het geniale plan om een loterij met diverse prijzen te organiseren en zo vrijwillige bijdragen te verzamelen en met de opbrengsten collectieve noden te bekostigen, bleek een schot in de roos.
Dag en nacht
‘Het was een soort ‘crowdfunding’ avant la lettre die ervoor zorgde dat voorzieningen die de hele gemeenschap ten goede kwamen, konden worden bekostigd. Er werd een waar volksfeest aan gekoppeld met een podium aan de voet van het Brugse Belfort. De trekkingen konden dagen en nachten duren omdat er, door het grote succes, heel veel mensen aan deelnamen en alle namen van de deelnemers werden ook getrokken en voorgelezen‘, zegt Jannie Haek.
De naam ‘Lotinghe’ die toen gegeven werd aan het gebeuren, kende vanaf dat moment een diaspora om zich over de hele wereld te verspreiden. Vandaar dat loterijen over de hele wereld een vorm van het woord in zich dragen.
Expo, wandeling en boek
In het stadsarchief (Burg 11) loopt er tot 27 februari 2022 een tentoonstelling waarbij men de reis kan afleggen die de loterij heeft doorlopen van 1441 tot vandaag. Het paradepaardje van deze expo staat in het midden van het Stadsarchief: een grote cilinder waarin men instapt in een virtual reality-film die de allereerste loterij ter wereld tot leven brengt. Daarnaast zijn er unieke stukken te bekijken uit de collectie van de Nationale Loterij, Musea Brugge en het stadsarchief Brugge. Het pronkstuk zijn de stadsrekeningen van 1441-1442 met een paragraaf waarin ‘een loterij’ voor het eerst voorkomt.
Wie liever van de buitenlucht wil genieten, kan het Brugge van vroeger en nu ontdekken aan de hand van stadswandelingen met virtual reality-beleving. Er zijn drie lussen uitgestippeld doorheen de stad met verschillende lengtes. Op enkele historische Brugse sites kan men letterlijk tijdreizen met behulp van ter plaatse geïnstalleerde VR-kijkers.
Ten slotte schetst het boek ‘Te Brugge ende eldere’ het verhaal van de geschiedenis van de loterij in Brugge en ver daarbuiten. Auteurs zijn onder meer prof. Dr Jan Dumolyn (hoofddocent Middeleeuwse Geschiedenis UGent) en prof. Jeroen Puttevils (professor Middeleeuwse Geschiedenis UAntwerpen). (RD)
Exit Magazine 