Exit Magazine

‘Op deze manier laten we zien dat zijn werk nog steeds relevant is’

In het Sint-Janshospitaal loopt tot 1 februari 2021 de expo ‘Memling Now, Hans Memling in de actuele kunst’. Het middeleeuwse, monumentale hospitaal biedt onderdak aan niet minder dan zes originele werken van de hand van deze Bourgondische meester. Die komen nu in dialoog te staan met creaties van enkele toonaangevende hedendaagse kunstenaars. Eva Tahon is curator van de expo.

 EXit: Musea Brugge kiest dit keer voor een hedendaagse aanpak?
Eva Tahon: ‘Brugge had in 1994 een grote, zeer succesvolle Memling-tentoonstelling. Je hoeft dat niet om de zoveel jaar te herhalen. We hebben natuurlijk wel zes werken van Hans Memling in ons bezit. Dat zijn er vrij veel en het zijn ook niet de minste. Het is belangrijk dat die schilderijen onder de aandacht blijven. Er zijn trends in de kunstgeschiedenis en in de interesse van het publiek, maar we zien heel duidelijk dat Hans Memling blijft inspireren. Heel wat hedendaagse kunstenaars grijpen terug naar zijn werk en dat vonden wij een heel interessant uitgangspunt.’

EXit: Hans Memling was zelf niet de grote vernieuwer?
Tahon: ‘Hij krijgt heel dikwijls – onterecht – dat verwijt. Memling was actief in het laatste kwart van de vijftiende eeuw en een kind van zijn tijd. Hij arriveerde in Brugge als volleerd meester, als ‘established’ kunstenaar en kwam naar onze stad, omdat hier heel wat opportuniteiten waren. Van Eyck was net overleden en er was heel veel kapitaal in de stad aanwezig. Brugge was het ‘Manhattan’ van de middeleeuwen. Memling wist zich vrij snel in te werken in die rijke, burgerlijke cultuur en schilderde vooral in opdracht van zijn (rijke) klanten, onder wie ook de broeders en zusters van het Sint-Janshospitaal. Die klanten hadden een eerder conservatieve smaak en Memling schilderde wat hem werd gevraagd.  Niettemin zijn Memlings portretten van uitzonderlijk hoog niveau en bijzonder verfijnd in hun uitvoering. Zijn iconografie, coloriet en techniek blijven terecht inspireren.’

 EXit: Gaan oud en nieuw in confrontatie of in dialoog in deze expo?
Tahon: ‘In dialoog, honderd procent. We kiezen er heel bewust voor om de hedendaagse werken te integreren binnen de bestaande museumopstelling. ‘Memling Now’ wordt dus geen aparte, op zich staande expo. We verplichten mensen op die manier om de middeleeuwse, devotionele context te verlaten en om op een andere manier naar Memlings oeuvre te kijken. Deze dialoog laat een nieuw licht schijnen op de originele werken die nog steeds iconen zijn in onze kunstgeschiedenis. De expo is voor het publiek dé kans om de werken van Hans Memling te (her)ontdekken.’

EXit: De schilderijen van Kehinde Wiley zijn alvast zeer actueel.
Tahon: ‘Deze Afro-Amerikaanse kunstenaar schilderde een hele reeks naar bestaande portretten van Memling. Hij creëerde onder meer een versie van ons portret van Maarten Van Nieuwenhove. Op zijn schilderijen zijn niettemin jonge, Afro-Amerikaanse mannen te zien. Een fel contrast met de portretten die we kennen van Memling zelf. Opvallend daarbij is ook dat de mannen het publiek recht in de ogen kijken, terwijl bij de blanke, Vlaamse figuren alle ogen gericht zijn op het devotionele object. Hij startte met dit project in 2013 in opdracht van The Phoenix Art Institute. De reeks kwam daar hard, maar heel positief aan.’

EXit: Zijn ze in dezelfde ruimte te zien?
Tahon: ‘Bewust niet. We willen niet dat mensen gaan afwegen welk werk het beste is. We willen vooral dat mensen ontdekken hoe Wiley de portretten van Memling heeft geïnterpreteerd. Wiley is academisch opgeleid en stelt met deze reeks zijn traditionele opleiding aan de kaak. Hij maakt het ons even oncomfortabel door erop te wijzen dat de kunstgeschiedenis vaak vrij westers en blank wordt voorgeschoteld, door zijn Afro-Amerikaanse modellen de plek van de welgestelde Bourgondiërs te laten innemen. Zijn beeldtaal maakt het publiek bewust van de aanwezigheid van die zwarte – vaak gediscrimineerde – gemeenschap. In die zin is zijn werk inderdaad erg actueel.’

EXit: Ook Aydin Aghdasloo werkt met de portretten van Hans Memling?
Tahon: ‘Klopt, maar wel vanuit een heel andere sociaal-culturele context en op een heel andere manier. Aghdashloo was actief binnen heel veel verschillende disciplines, maar kiest voor zijn reeks ‘Years of fire and snow’ voor de schilderkunst. In die reeks vormen de portretten van de Vlaamse primitieven, onder meer Memling, het uitgangspunt. Hij beeldt ze af, maar krast telkens letterlijk het gezicht van de geportretteerden volledig weg. Hij verwijst daarmee naar de Arabische islamcultuur waarbinnen het verboden is om het gezicht van mensen of goden af te beelden. Hij defigureert het portret, in dit geval de ‘Man met een Romeinse munt’ van Memling.’

EXit: Aghdashloo integreert ook werk van andere Vlaamse schilders?
Tahon: ‘Met het winterlandschap op de achtergrond brengt hij ook Pieter Bruegel binnen in zijn werk. Je zou kunnen zeggen dat de kille achtergrond een verdoken kritiek is op de crisis in de jaren zeventig in Iran. De prowesterse sjah werd er afgezet ten gunste van, uiteindelijk, een dictatoriale islamitische republiek. Dit is slechts één van de mogelijke interpretaties, maar op die manier krijgt het vrij neutrale portret van Memling heel wat verschillende culturele lagen. En, net daar gaat het in deze expo om. ‘Memling Now’ laat heel mooi zien hoe kunstenaars uit verschillende culturen omgaan met ons Vlaamse erfgoed en er hun eigen betekenis aan geven.’

EXit: Er zijn ook nieuwe creaties te zien, onder meer van de Vlaamse kunstenaar David Claerbout?
Tahon: ‘Wat we tot nu toe bijna nooit of zelden deden, is hedendaagse kunstenaars een creatieopdracht geven en op die manier nieuwe actuele kunst toevoegen aan de collectie. Claerbout is al een tijdje bezig, mede in opdracht van Toerisme Vlaanderen, om zijn werk en dat van de Vlaamse meesters bij elkaar te brengen. In het kader daarvan kreeg hij een opdracht voor deze expo. Het resultaat is ‘Wildfire’, een enorme projectie op de zolder van het Sint-Janshospitaal. Ik kan en wil daar eigenlijk niet zo veel meer over vertellen. Zijn installatie wordt echt een ervaring voor de bezoekers, een die ongetwijfeld grote indruk zal maken.’

EXit: Er is ook nieuw werk van Diana Al-Hadid?
Tahon: ‘Deze Syrisch-Amerikaanse kunstenares is al enkele jaren gefascineerd door de ‘Allegorie van de kuisheid’, een klein, maar zeer fijn werkje van Hans Memling. Op het paneel staat een vrouwenfiguur tot haar middel vastgeketend in een rots. Heel wat van Al-Hadids monumentale sculpturen zijn geïnspireerd door dit beeld. We vroegen haar om een nieuw ontwerp te maken voor het Sint-Janshospitaal. Ze koos de plek rond de oude stenen vloer, binnen de perimeter van de oudste fundamenten van het hospitaal om haar ‘Allegory on a thread’ op te bouwen. Het benadrukt op die manier de indrukwekkende proporties van het gebouw. Het originele paneeltje van Hans Memling is normaal te zien in het Musée Jacquemart-André in Parijs, maar werd voor de expo uitzonderlijk overgebracht naar Brugge. Mooier kan het niet.’

EXit: Er is, naast de zes vaste werken van Memling en dit werk nog een origineel schilderij te zien?
Tahon: ‘We kregen heel recent het portret van een onbekend lid van de Rojas familie van Hans Memling in langdurig bruikleen. Het werk was lange tijd in privéhanden, maar komt nu via de Koning Boudewijnstichting en de King Baudouin Foundation United States voor langere tijd onze richting uit. Dit mede dankzij bemiddeling van onze directeur Till-Holger Borchert. Het werk was al in Brugge te zien tijdens de Memling-tentoonstelling. Het wordt nu in de expo gepresenteerd en blijft daarna te bewonderen in de vaste opstelling van het Sint-Janshospitaal. Een mooie, extra troef voor Musea Brugge waar we heel dankbaar voor zijn.’

EXit: Er zijn portretten, panelen, er is videokunst … Is die mix van disciplines een bewuste keuze?

Tahon: ‘Die variatie is voor het publiek heel aangenaam, maar in wezen was het dat niet doelbewust. Het was eerder bij toeval dat Till-Holger Borchert, Michel Dewilde en Els Wuyts, het curatorial team van Triënnale Brugge, hiervoor de basis legden. Het leken hen één voor één, elk op hun eigen manier, interessante invalshoeken om het werk van Hans Memling (opnieuw) te leren kennen. Om het geheel beheersbaar te houden, hebben we trouwens een beperkte selectie gemaakt, er zijn wereldwijd nog veel meer interessante navolgers van Memling.’ (SD)

‘Memling Now, Hans Memling in de actuele kunst’ Wie de expo wil