Steven Slos en Bart Debeer voor het monument van de WOI-slachtoffers
Brugse historici maken Wereldoorlog I springlevend
Vele honderden uren, gedurende vele jaren, stapten de Brugse scoutsmakkers Steven Slos en Bart Debeer het oorlogsfront van WOI af op zoek naar littekens en getuigen van de grote wereldbrand 1914-1918. Het resultaat van beider passie is een originele gids ‘naar de slagvelden’ die start in Luik en omliggende (forten), verder gaat over Leuven om zich uiteindelijk vast te zetten in de Westhoek en het noorden van Frankrijk. Aanbevolen.
Slos en Debeer, beide gevormde historici, pikten van jongs af de draad op. De Westhoek fascineerde en stond garant voor talloze verhalen, geheimzinnige bunkers en andere sporen. De boeken van de Britse militair historicus Peter Barton, en vooral zijn ontsloten collectie panoramische foto’s van het front, deden de rest. WOI was immers de eerste oorlog waarin fotografie een belangrijke rol speelde en deze foto’s zette het duo op het spoor van (on)bekende oorlogslandschappen. Ze stelden vast dat nogal wat oorlogslandschappen er vaak nog ‘onveranderd’ bijliggen, andere hebben de Fransen getrouw hersteld.
Wat twee jonge mensen zo boeiend vinden aan dit WOI-toerisme?
Slos & Debeer: ‘Je kunt het belang van WOI maar beseffen als je middenin het landschap staat. Voorbeeld? Hoogteverschillen van slechts enkele meters beslisten hier over leven en dood van talloos veel soldaten, waarbij de Duitsers meestal de hooggelegen plaatsen innamen.’
‘Hier, middenin, zie je ook dat de techniek van het oorlogvoeren veel verder geëvolueerd was dan het maatschappelijk besef ervan. Duizenden soldaten liepen zomaar hun dood tegemoet. Voorts leer je heel veel over de strategieën van de generaals die nog steeds punt van discussie zijn.’
Er bestaat reeds aardig wat literatuur over WOI.
‘Dat klopt, maar er is momenteel niks vergelijkbaar met deze gids. De bestaande gidsen tonen tekst en beeld, maar wij combineren routes, foto’s, kaarten, verhalen en rondleidingen in één. Wij volgen het oorlogsfront, startend in Luik en de forten, bezoeken het toen zwaar vernielde Leuven en omliggende om tenslotte door te stappen naar de frontstreek in de Westhoek en de grote slagvelden in Noord-Frankrijk. Al dat materiaal hebben wij verwerkt tot 11 routes, 11 rondleidingen en bijna 90 haltes. Alle sites hebben wij uiteraard zelf bezocht, plaatsen als Verdun en de Somme bijvoorbeeld zelfs tot 10 tot 12 maal toe. In elk hoofdstuk zit ook dezelfde systematiek, zodat je de verhalen niet chronologisch hoeft te lezen. We benadrukken ‘verhalen’, want we wilden hier niet per se ‘de historicus’ verbeelden.’
Wat is jullie het meest bijgebleven na deze oorlogsodyssee?
‘De mate waarin dit conflict is ontspoord, van vredige landen en landschappen tot een heuse wereldbrand. Het feit ook dat geen enkele Europese grootmacht wou buigen voor wensen van de andere. En wat aanvankelijk een kleinschalige oorlog leek te worden ontspoorde al snel door de allianties die werden gesmeed én de nooit geziene vuurkracht die toen voor het eerst bruikbaar was. Daardoor gingen wereldrijken ten onder.’
Wat willen jullie ‘Onder Ogen’ laten zien?
‘De Eerste Wereldoorlog. Dat landschap zit immers boordevol sporen die antwoord geven op het hoe en het waarom van WOI. We willen laten zien waarom die oorlog op die plaatsen en op die manier is uitgevochten.’
Welk gedenkteken maakt op jullie de grootste indruk?
Debeer: ‘Het kleine dorpje Vauqois in de buurt van Verdun. Het is een van de meest bevreemdende overblijfselen van WOI. Hier werd een ondergrondse mijnenoorlog uitgevochten die leidde tot de ontploffing van de heuvel en het dorp. Nu rest alleen nog een hallucinante krater.’
Slos: ‘Het Canadese memoriaal in Vimy. Een zeldzaam artistiek gedenkteken voor de 60.000 gesneuvelde Canadezen. En het Franse ‘kerkhof’ van Notre Dame de Lorette, een fantastische site op een uurtje rijden van Brugge.’ (LF)
Onder Ogen Zien, naar de slagvelden van WOI, Steven Slos en Bart Debeer, uitg. Borgerhoff & Lamberigts.
Exit Magazine 